Ziemniaki i ich charakterystyka
Ziemniak – jedni kręcą nosem na dźwięk tego słowa, bo taki zwyczajny i generalnie nic ciekawego. Z drugiej strony miałem do czynienia z prawdziwymi koneserami tego warzywa. Jedno jest pewne, w przeszłości ziemniaki niejednokrotnie uratowały ludzi od głodu. Łatwo się je uprawia, szybko przyrządza, a sycą na długo. Są też świetnym źródłem witamin i składników mineralnych. Chcesz dowiedzieć się o nich czegoś więcej? Zapraszam Cię do lektury mojego artykułu.
Skąd się wzięły ziemniaki?
Roślina wywodzi się z Ameryki Południowej, gdzie była uprawiana już tysiące lat temu. Najnowsze badania genetyczne wykazały, że wszystkie odmiany ziemniaków, a jest ich ponad tysiąc, wywodzą się z gatunku Solanum brevicaule. Ta odmiana po dziś dzień hodowana jest na terenie południowego Peru. Do Europy ziemniaki trafiły mniej więcej pod koniec XVI wieku prawdopodobnie w 1532 roku wraz z powracającą wyprawą hiszpańskiego konkwistadora – Francisco Pizarro. Wyprawa, trzecia z kolei, dotarła do Andów oraz północnej części Peru. Ziemniaki początkowo były traktowane jako rośliny ozdobne, ale szybko zostały docenione również jako rośliny uprawne. Następnie wszystko potoczyło się szybko. Uprawy ziemniaków zyskały ogromną popularność, a same ziemniaki stały się jednym z podstawowych składników jadłospisu na świecie. Do Polski ziemniaki zawitały w XVII wieku za sprawą Jana III Sobieskiego. Otrzymał je od cesarza Leopolda I po bitwie pod Wiedniem i przywiózł do kraju. Na większą skalę natomiast zaczęto uprawiać je za panowania Augusta II.
Tysiąc odmian ziemniaka
Tak, tak, jak już pisałem około tyle właśnie jest ich na całym świecie. Stało się tak za sprawą licznych krzyżowań i selekcji, przeprowadzanych przez hodowców. W Polsce wyszczególniamy około 100 różnych odmian, które różnią się od siebie wyglądem, mącznością, konsystencją oraz wilgotnością. Dlatego też, warto je poznać i dobierać odpowiednio to przygotowywanych dań. Dla ułatwienia podzielono je na cztery typy:
Typ A – ziemniak zwany sałatkowym. Ma delikatną strukturę, a jego konsystencja jest zwięzła. Nie rozgotowuje się i jest łatwy w krojeniu. Świetnie nadaje się np. do sałatek. Przykładowe odmiany to: Ditta, Vineta, Agata, Almera, Dali i Denar
Typ B – ziemniaki użytkowe. Mają zwięzły, lekką mączysty i wilgotny miąższ. Łatwo się rozgotowują, dlatego nadają się do zup lub puree i frytek, ponieważ idealni nadają się do smażenia. Przykładowe odmiany to: Sante, Irga, Agria, Bila, Cyprian i Oman
Typ C – stanowią bulwy mączyste i sypkie. Zawierają najwięcej skrobii są najbardziej skłonne do rozgotowywania się. Świetnie nadają się do klusek, farszy lub kopytek. Przykładowe odmiany to: Gustaw, Gawin,Bryza, Tajfun, Mazur i Ibis
Typ D – to ziemniaki bardzo mączyste. Rozgotowują się niemal całkowicie. Przykładowe odmiany to: Zeus, Redstar, Fianna
Ziemniak niejedno ma imię
Ziemniaki są w Polsce jednym z najpopularniejszych warzyw w związku z tym nie mogło być inaczej. Niemal każdy region ma na nie własne określenie. I tak: kompera – używana jest w języku łemkowskim, kartofel – nazwa pochodząca z języka niemieckiego używana na śląsku, pyra – słowo obecne w gwarze poznańskiej, grula – używane na wschodnim Podhalu, bulwa – w użyciu na Kaszubach, rzepa– słowo używane na zachodnim Podhalu, barabola – gwara kresowa. A to jeszcze nie koniec! W kolebce ziemniaka – Peru, doczekał się on ponad 1000 różnych określeń i przyrządzanych z niego potraw.
Ziemniak – wyjątkowe warzywo
Ziemniaki uważane są za warzywo wyjątkowe, ponieważ uchroniły one przed głodem społeczeństwo Europy. W czasach, kiedy ludność nękały nieurodzaje, a zboża przestały już wystarczać pojawiły się one! Ich główną zaletą było to, że były stosunkowo, a także łatwy w uprawie. Nie miały wysokich wymagań dotyczących gleby czy też klimatu. Mogły przetrwać w warunkach, których nie zniosłoby żadne zborze. Początkowo ziemniaki były pożywieniem biedniejszych warstw społeczeństwa. Jednak z czasem znalazły wielu zwolenników. Z czasem ludzie znajdowali dla nich najróżniejsze zastosowania np. produkcja spirytusu lub zastosowanie ich jako paszy dla zwierząt, przez wiele, wiele innych na chipsach kończąc.
Wartości odżywcze ziemniaka
Jeśli chodzi o substancje odżywcze, to ziemniaki naprawdę nie mają się czego wstydzić. Są one bowiem źródłem: potasu, wapnia, cynku, manganu, magnezu, żelaza, fosforu i miedzi. Substancje te pomagają obniżyć ciśnienie krwi, mają pozytywny wpływ na serce i układ krwionośny oraz układ nerwowy. Zapewniają mocne kości i zdrowe zęby. Ponadto są bogate w białko i niezależnie od tego po jaką odmianę ziemniaków sięgniemy, będzie ona zawierała tez pokaźną grupę witamin takich jak: C, E, K, H (inaczej biotyna lub B7), PP (niacyna lub B3), D, B1 (tiamina), B2 (ryboflawina), B6 (pirydoksyna).
Ziemniaki, a dieta?
To, że ziemniaki są tuczące to mit! Wziął się prawdopodobnie z tego, że zwykle są one spożywane w towarzystwie tłustych sosów, panierowanego mięsa, lub po prostu polane tłuszczem. Tymczasem 100 g ziemniaków ma zaledwie 80 kcal. Dla porównania tyle samo ryżu białego ma aż 350 kcal. Warzywa warto jeść na diecie, zwłaszcza przygotowane na parze lub pieczone. Nie tracą wówczas swoich substancji odżywczych. Nadadzą się jako dodatek do sałatek lub danie samodzielne. Ziemniaki nie zawierają niestety substancji, które wspomagają spalanie tłuszczu jak np. ananas, ale zawierają dużo błonnika, który jak wiadomo sprzyja szczupłej sylwetce. Dzięki niemu mamy uczucie sytości na długo, co może, chodź wiadomo, nie musi, uchronić nas przed sięganiem po dodatkową przekąskę.
Jak wybrać ziemniaki?
Tak jak pisałem wcześniej, mamy cztery typy ziemniaków. W zależności od tego co chcesz z nich przyrządzić, wybierz najodpowiedniejszą odmianę. Inne bulwy będą idealne na puree, inne na frytki. Niezależnie jednak, na które się zdecydujesz, pamiętaj, aby przed kupnem ziemniaki dokładnie obejrzeć. Powinny mieć regularny kształt i gładką skórkę. Nie kupuj ziemniaków, które mają zazielenienia lub takich, które zaczęły kiełkować. Zawierają wówczas szkodliwą solaninę, która gromadzi się właśnie w tych zielonych częściach. Zatrucie tą substancją może prowadzić do m.in. biegunki, nudności, wymiotów, gorączki. Dlatego po zakupie warto przechowywać ziemniaki w odpowiedni sposób. Najlepiej w chłodnym i ciemnym miejscu.
Jest wiele powodów, dla których ziemniaki powinny gościć na naszych stołach. Są to tanie warzywa, a więc przemawia za nimi aspekt ekonomiczny. Poza tym można z nich zrobić mnóstwo różnego rodzaju potraw: kluski, placki, babki, kopytka, chipsy… Aż w głowie wiruje! Nie można też zapomnieć o wartościach odżywczych tego warzywa. Wbrew powszechnej opinii, są niskokaloryczne i zawierają dużo witaminy C, oraz beta-karotenu i innych substancji odżywczych. Dlatego nie krępuj się i z duma jedz ziemniaki!